ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Αίθουσα Παύλος Στ’
Τετάρτη, 15 Δεκεμβρίου 2021
Κατήχηση επικεντρωμένη στον Άγιο Ιωσήφ – 4. Ο Άγιος Ιωσήφ ως άνθρωπος της σιωπής
Αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Συνεχίζουμε τη διαδρομή μας εμβαθύνοντας στο πρόσωπο του Αγίου Ιωσήφ. Αφού απεικόνισα το περιβάλλον στο οποίο έζησε, τον ρόλο του στην ιστορία της σωτηρίας και το ότι ήταν δίκαιος και μνήστορας της Μαρίας, σήμερα θα ήθελα να εξετάσουμε μια άλλη σημαντική πτυχή της μορφής του: τη σιωπή. Πολλές φορές σήμερα χρειαζόμαστε τη σιωπή. Η σιωπή είναι σημαντική. Με εντυπωσιάζει ένας στίχος από το Βιβλίο της Σοφίας Σολομώντος που διαβάζεται τα Χριστούγεννα και λέει: «Ενώ παντού επικρατούσε βαθιά σιγή και η νύχτα πλησίαζε γοργά στο μεσονύκτιο, ο παντοδύναμος λόγος σου, Κύριε, από τον βασιλικό θρόνο του ουρανού κατέβηκε πάνω στην γη» (18,14-15). Τη στιγμή της μεγαλύτερης σιωπής, τότε φανερώθηκε ο Θεός. Είναι σημαντικό να σκεφτόμαστε τη σιωπή σε αυτήν την εποχή κατά την οποία η σιωπή φαίνεται να μην έχει μεγάλη αξία.
Τα Ευαγγέλια δεν μας αναφέρουν κανένα λόγο του Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ. Δεν μίλησε ποτέ. Αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν μουγγός, όχι, υπάρχει ένας βαθύτερος λόγος. Με τη σιωπή του ο Ιωσήφ επιβεβαιώνει αυτό που γράφει ο ιερός Αυγουστίνος: «Στον βαθμό που αναπτύσσεται μέσα μας ο Λόγος – ο ενανθρωπήσας Λόγος – οι λέξεις λιγοστεύουν» [1]. Καθώς ο Ιησούς – η πνευματική ζωή – εξελίσσεται, οι λέξεις μειώνονται. Όταν αυτό που μπορούμε να ορίσουμε ως «παπαγαλισμό», όταν μιλάμε σαν παπαγάλοι, δηλαδή συνεχώς, μειώνεται λίγο. Ο ίδιος ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, ο οποίος είναι «η φωνή που βροντοφωνάζει στην έρημο: ετοιμάστε τον δρόμο για τον Κύριο» (Μτ 3,1), λέει αναφορικά με τον Λόγο: «Αυτός πρέπει να μεγαλώνει και εγώ πρέπει να μικραίνω» (Ιω 3,30). Αυτό σημαίνει ότι Εκείνος πρέπει να μιλήσει και εγώ να σιωπήσω. Έτσι ο Ιωσήφ με τη σιωπή του μας καλεί να αφήσουμε χώρο για την Παρουσία του σαρκωθέντος Λόγου, για τον Ιησού.
Η σιωπή του Ιωσήφ δεν είναι αδυναμία ομιλίας, δεν είναι αλαλία· είναι μια σιωπή γεμάτη ακρόαση, μια ενεργητική σιωπή, μια σιωπή που αναδεικνύει τη μεγάλη του εσωτερικότητα. Σχολιάζει ο Άγιος Ιωάννης του Σταυρού: «Έναν λόγο πρόφερε ο Πατέρας, και αυτός ήταν ο Υιός του, και τούτος ο λόγος μιλάει πάντα σε αιώνια σιωπή, και εν σιωπή πρέπει να ακουστεί από την ψυχή» [2].
Ο Ιησούς μεγάλωσε σε αυτό το «σχολείο», στο σπίτι της Ναζαρέτ, με το καθημερινό παράδειγμα της Μαρίας και του Ιωσήφ. Και δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι ο ίδιος θα αναζητήσει χώρους σιωπής στις μέρες του (βλ. Μτ 14,23) και θα καλέσει τους μαθητές του να ζήσουν αυτή την εμπειρία: «Ελάτε σε μια ερημική τοποθεσία μόνοι σας, για ν’ αναπαυθείτε λίγο» (Μκ 6,31).
Τι ωραία θα ήταν αν ο καθένας μας, ακολουθώντας το παράδειγμα του Αγίου Ιωσήφ, μπορούσε να ανακτήσει αυτή τη στοχαστική διάσταση της ζωής που ανοίγει η σιωπή. Όμως όλοι γνωρίζουμε εκ πείρας ότι αυτό δεν είναι εύκολο: η σιωπή μας τρομάζει λίγο, διότι μας ζητά να εισέλθουμε μέσα μας και να συναντήσουμε τον αληθινό εαυτό μας. Και πολλοί άνθρωποι φοβούνται τη σιωπή, πρέπει να μιλούν, να μιλούν, να μιλούν ή να ακούν, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση…, αλλά τη σιωπή δεν μπορούν να τη δεχτούν διότι φοβούνται. Ο φιλόσοφος Πασκάλ παρατηρούσε ότι «όλη η δυστυχία των ανθρώπων προέρχεται από ένα μόνο πράγμα: από το να μην ξέρουν πώς να μένουν ήσυχοι σε ένα δωμάτιο» [3].
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, ας μάθουμε από τον Άγιο Ιωσήφ να καλλιεργούμε χώρους σιωπής, στους οποίους να μπορεί να αναδυθεί ένας άλλος λόγος: αυτός του Αγίου Πνεύματος που κατοικεί μέσα μας και που φέρνει τον Ιησού. Δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσουμε αυτή τη Φωνή, που πολύ συχνά συγχέεται μαζί με τις χίλιες φωνές των ανησυχιών, των πειρασμών, των επιθυμιών, των ελπίδων που μας κατοικούν· αλλά χωρίς αυτή την προπόνηση που προέρχεται ακριβώς από την πρακτική της σιωπής, ακόμη και ο λόγος μας μπορεί να αρρωστήσει. Ο λόγος μας, η ομιλία μας, αντί να αφήνει την αλήθεια να λάμψει, μπορεί να γίνει επικίνδυνο όπλο. Πράγματι, τα λόγια μας μπορούν να γίνουν κολακεία, ματαιοδοξία, ψέμα, κακολογία, συκοφαντία. Είναι ένα εμπειρικό γεγονός πως, όπως μας θυμίζει το Βιβλίο της Σοφίας Σειράχ, «πολλοί σκοτώθηκαν από σπαθί κι ωστόσο είναι λιγότεροι από κείνους, που εξαιτίας της γλώσσας πέθαναν» (28,18). Ο Ιησούς το είπε ξεκάθαρα: όποιος μιλάει άσχημα για τον αδελφό του και την αδελφή του, όποιος συκοφαντεί τον πλησίον του, είναι δολοφόνος (βλ. Μτ 5, 21-22). Σκοτώνει με τη γλώσσα. Δεν το πιστεύουμε, αλλά είναι η αλήθεια. Ας σκεφτούμε λίγο τις φορές που σκοτώσαμε με τη γλώσσα μας, και ας ντραπούμε! Θα μας κάνει τόσο μεγάλο καλό, τόσο καλό.
Η βιβλική σοφία επιβεβαιώνει ότι «ζωή και θάνατος είναι στην εξουσία της γλώσσας· κι όσοι αγαπούν να λένε πολλά, τους καρπούς της θα γευτούν» (Παρ 18,21). Και ο απόστολος Ιάκωβος, στην Επιστολή του, αναπτύσσει με εκθαμβωτικά παραδείγματα αυτό το παλαιό θέμα της θετικής και αρνητικής δύναμης των λέξεων: «Αν κάποιος δεν κάνει σφάλματα με τα λόγια, αυτός είναι τέλειος άνθρωπος και ικανός να χαλιναγωγήσει όλο τον εαυτό του. […] Και η γλώσσα: είναι ένα μικρό μέλος, καυχιέται όμως για μεγάλα πράγματα. […] Μ’ αυτήν ευλογούμε τον Θεό και Πατέρα και μ’ αυτή καταριόμαστε τους ανθρώπους που πλάστηκαν καθ’ ομοίωση του Θεού. Από το ίδιο στόμα βγαίνει η ευλογία και η κατάρα» (3,2-10).
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να μάθουμε από τον Ιωσήφ να καλλιεργούμε τη σιωπή: εκείνο τον χώρο της εσωτερικότητας στις μέρες μας, όπου δίνουμε τη δυνατότητα στο Πνεύμα να μας αναγεννήσει, να μας παρηγορήσει, να μας διορθώσει. Δεν λέω να πέσουμε σε βουβαμάρα, όχι, αλλά να καλλιεργήσουμε τη σιωπή. Ο καθένας ας κοιτάξει μέσα του: πολλές φορές κάνουμε μια δουλειά και, όταν τελειώνουμε, αμέσως ψάχνουμε το κινητό για να κάνουμε κάτι άλλο, πάντα έτσι είμαστε. Και αυτό δεν βοηθάει, αυτό μας κάνει να γλιστράμε στην επιπολαιότητα. Το βάθος της καρδιάς μεγαλώνει με τη σιωπή, σιωπή που δεν είναι βουβαμάρα, όπως είπα, αλλά που αφήνει χώρο στη σοφία, στην εμβάθυνση και στο Άγιο Πνεύμα. Εμείς μερικές φορές φοβόμαστε τις στιγμές της σιωπής, αλλά δεν πρέπει να τις φοβόμαστε! Η σιωπή θα μας κάνει πολύ καλό.
Και το όφελος της καρδιάς που θα έχουμε, θα θεραπεύσει και τη γλώσσα μας, τα λόγια μας και προπάντων τις επιλογές μας. Πράγματι, ο Ιωσήφ συνδύασε τη σιωπή με την δράση. Δεν μίλησε, αλλά έκανε, και έτσι μας έδειξε εκείνο που μια μέρα είπε ο Ιησούς στους μαθητές του: «Στη βασιλεία του Θεού δεν θα εισέλθει όποιος μου λέει “Κύριε, Κύριε”, αλλά όποιος κάνει το θέλημα του ουράνιου Πατέρα μου» (Μτ 7,21). Γόνιμα λόγια όταν μιλάμε. Και μου έρχεται στο νου εκείνο το τραγούδι που λέει: “Parole, parole, parole…”, δηλαδή, λόγια, λόγια, λόγια, και τίποτα το ουσιαστικό. Σιωπή, να μιλάμε σωστά, μερικές φορές να δαγκώνουμε λίγο τη γλώσσα, που κάνει καλό, αντί να λέμε ανοησίες.
Ας ολοκληρώσουμε με μια προσευχή:
Άγιε Ιωσήφ, άνθρωπε της σιωπής,
εσύ που δεν είπες καμία λέξη στο Ευαγγέλιο,
μάθε μας να νηστεύουμε από τα κενά λόγια,
για να ανακαλύψουμε την αξία των λόγων που οικοδομούν,
ενθαρρύνουν, παρηγορούν, ενισχύουν.
Συμπαραστάσου σε αυτούς που υποφέρουν εξαιτίας των λόγων που πονάνε,
όπως οι συκοφαντίες και οι κακολογίες,
και βοήθησε μας να συνδυάζουμε πάντα τα λόγια με τα έργα. Αμήν.
____________________________________
Παραπομπές:
[1] Λόγος 288, 5: PL 38, 1307.
[2] Dichos de luz y amor, BAC, Madrid, 417, αρ. 99.
[3] Σκέψεις, 139.
Μετάφραση: π. Λέων Κισκίνης
