Αίθουσα Παύλος Στ΄

Κατήχηση επικεντρωμένη στην Προς Γαλάτες Επιστολή – 4. Ο Νόμος του Μωυσή

Αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!

«Γιατί δόθηκε ο νόμος;» (Γαλ 3,19). Αυτό είναι το ερώτημα στο οποίο, ακολουθώντας τον Άγιο Παύλο, θέλουμε να εμβαθύνουμε σήμερα, για να αναγνωρίσουμε την καινοτομία της Χριστιανικής ζωής που εμψυχώνεται από το Άγιο Πνεύμα. Αν όμως υπάρχει το Άγιο Πνεύμα, αν υπάρχει ο Ιησούς ο οποίος μας λύτρωσε, γιατί ο Νόμος; Σε αυτό πρόκειται να εμβαθύνουμε σήμερα.
Ο Απόστολος γράφει: «Αν έχετε το Πνεύμα για οδηγό, δεν είστε υπόδουλοι στο νόμο» (Γαλ 5,18). Αντίθετα, οι αντιφρονούντες του Παύλου υποστήριζαν ότι οι Γαλάτες θα έπρεπε να ακολουθήσουν το Νόμο για να σωθούν. Γύριζαν πίσω. Ήταν νοσταλγικοί άλλων εποχών, των εποχών πριν τον Ιησού Χριστό. Ο Απόστολος δεν συμφωνεί καθόλου. Δεν ήταν αυτό που είχε συμφωνηθεί με τους άλλους Αποστόλους στην Ιερουσαλήμ. Θυμάται καλά τα λόγια του Πέτρου όταν έλεγε: «Γιατί προκαλείτε τον Θεό, θέλοντας να φορτώσετε στον τράχηλο των Χριστιανών ένα βάρος, που ούτε οι πρόγονοί μας ούτε εμείς μπορέσαμε να σηκώσουμε;» (Πραξ 15,10). Οι διατάξεις που προέκυψαν από εκείνη την «πρώτη σύνοδο» – η πρώτη Οικουμενική Σύνοδος ήταν αυτή της Ιερουσαλήμ και οι διατάξεις που προέκυψαν από αυτήν τη σύνοδο ήταν πολύ σαφείς, και έλεγαν: «Αποφασίστηκε ως σωστό από το Άγιο Πνεύμα και από μας, να μη σας επιβάλουμε κανένα πρόσθετο βάρος, εκτός από αυτά τα αναγκαία: να απέχετε από τα ειδωλόθυτα, το αίμα, το κρέας από πνιγμένα ζώα και την πορνεία» (Πραξ 15,28-29). Μερικά άγγιζαν τη λατρεία του Θεού, την ειδωλολατρία, καθώς και τον τρόπο κατανόησης της ζωής εκείνης της εποχής.

Όταν ο Παύλος μιλά για τον Νόμο, συνήθως αναφέρεται στον Μωσαϊκό Νόμο, στις Δέκα Εντολές. Αυτός ο Νόμος σχετιζόταν με τη Διαθήκη που είχε θεσπίσει ο Θεός με τον λαό του, ήταν ένας δρόμος για να προετοιμάσει αυτή τη Διαθήκη. Σύμφωνα με διάφορα κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης, η Τορά – που είναι ο εβραϊκός όρος με τον οποίο υποδεικνύεται ο Νόμος – αποτελεί τη συλλογή όλων αυτών των διατάξεων και των κανόνων που πρέπει να τηρούν οι Ισραηλίτες, δυνάμει της Διαθήκης με τον Θεό. Μια αποτελεσματική σύνθεση για το τι είναι η Τορά μπορεί να βρεθεί σε αυτό το κείμενο του Δευτερονομίου που λέει το εξής: «Ο Κύριος θα χαίρεται να σας ξανακάνει ευτυχισμένους, όπως χαιρόταν όταν έκανε ευτυχισμένους τους προγόνους σας. Αρκεί εσείς να επιστρέψετε σ’ αυτόν με όλη σας την καρδιά και την ψυχή, να τον υπακούτε και να εκτελείτε τις εντολές του και τις διατάξεις του, τις γραμμένες σ’ αυτό το βιβλίο του νόμου» (30,9-10). Η τήρηση του Νόμου εγγυόταν τα οφέλη της Διαθήκης στους ανθρώπους και εγγυόταν τον ιδιαίτερο δεσμό με τον Θεό. Αυτός ο λαός, αυτοί οι άνθρωποι, αυτά τα πρόσωπα, συνδέονται με τον Θεό και δείχνουν αυτήν την ένωση με τον Θεό στην εκπλήρωση, στην τήρηση του Νόμου. Συνάπτοντας τη Διαθήκη με τον Ισραήλ, ο Θεός τού πρόσφερε την Τορά, τον Νόμο, ώστε να κατανοήσει το θέλημά Του και να ζήσει με δικαιοσύνη. Νομίζουμε ότι εκείνη την εποχή υπήρχε ανάγκη για έναν τέτοιο Νόμο, ήταν ένα μεγάλο δώρο που έκανε ο Θεός στον λαό του. Γιατί; Διότι εκείνη την εποχή υπήρχε παντού ο παγανισμός, παντού η ειδωλολατρία και η ανθρώπινη συμπεριφορά που πήγαζε από την ειδωλολατρία, και για αυτό τον λόγο το μεγάλο δώρο του Θεού στον λαό του ήταν ο Νόμος για να προχωρήσει. Αρκετές φορές, προπάντων στα βιβλία των προφητών, διαπιστώνεται ότι η μη τήρηση των εντολών του Νόμου συνιστούσε μια πραγματική προδοσία της Διαθήκης, προκαλώντας την αντίδραση της οργής του Θεού. Ο δεσμός μεταξύ της Διαθήκης και του Νόμου ήταν τόσο στενός ώστε οι δύο πραγματικότητες ήταν αδιαχώριστες. Ο Νόμος είναι η έκφραση ότι ένα πρόσωπο, ένας λαός, είναι σε διαθήκη με τον Θεό.

Υπό το φως όλων αυτών, είναι εύκολο να καταλάβουμε πως έπαιζαν καλό παιχνίδι εκείνοι οι ιεραπόστολοι που είχαν διεισδύσει στους Γαλάτες υποστηρίζοντας ότι η προσχώρηση στη Διαθήκη περιλάμβανε επίσης την τήρηση του Μωσαϊκού Νόμου, έτσι όπως ήταν εκείνη την εποχή. Ωστόσο, ακριβώς σε αυτό το σημείο μπορούμε να ανακαλύψουμε την πνευματική ευφυΐα του Αγίου Παύλου και τη μεγάλη διορατικότητα που έδειξε, υποστηριζόμενος από τη χάρη που είχε λάβει για την ευαγγελιστική του αποστολή.

Ο Απόστολος εξηγεί στους Γαλάτες ότι, στην πραγματικότητα, η Διαθήκη με τον Θεό και ο Μωσαϊκός Νόμος δεν συνδέονται αδιάλυτα. Το πρώτο στοιχείο το οποίο τονίζει είναι ότι η Διαθήκη που συνάφθηκε από τον Θεό με τον Αβραάμ βασιζόταν επί της πίστεως στην εκπλήρωση της υπόσχεσης και όχι στην τήρηση του Νόμου, ο οποίος δεν υπήρχε ακόμη. Ο Αβραάμ άρχισε να πορεύεται αιώνες πριν τον Νόμο. Γράφει ο Απόστολος: «Να τι θέλω να πω: Αυτή τη διαθήκη που την επικύρωσε προηγουμένως ο Θεός [με τον Αβραάμ] και αναφερόταν στο πρόσωπο του Χριστού, δεν μπορεί ο νόμος [με τον Μωυσή], που ήρθε ύστερα από τετρακόσια τριάντα χρόνια, να την ακυρώσει, καταργώντας έτσι τις υποσχέσεις του Θεού. Γιατί φυσικά η κληρονομία δεν σχετίζεται πια με την επαγγελία, αν μπορεί ν’ αποκτηθεί με την τήρηση του νόμου. Είναι όμως βέβαιο πως ο Θεός έδωσε τη χάρη του στον Αβραάμ με την επαγγελία» (Γαλ 3,17-18). Η επαγγελία ήταν πριν από το Νόμο και την υπόσχεση στον Αβραάμ, στη συνέχεια ο νόμος ήρθε 430 χρόνια αργότερα. Η λέξη «επαγγελία», δηλαδή «υπόσχεση», είναι πολύ σημαντική: ο λαός του Θεού, εμείς οι Χριστιανοί, βαδίζουμε στη ζωή κοιτάζοντας μια επαγγελία· η επαγγελία είναι ακριβώς αυτή που μας ελκύει, μας ωθεί να προχωρήσουμε στη συνάντηση με τον Κύριο.

Με αυτό το σκεπτικό, ο Παύλος πέτυχε έναν πρώτο στόχο: ο Νόμος δεν είναι στη βάση της Διαθήκης επειδή ήλθε αργότερα, ήταν απαραίτητος και σωστός, αλλά πρώτα υπήρχε η επαγγελία, η Διαθήκη.

Ένα επιχείρημα σαν αυτό βγάζει εκτός παιχνιδιού εκείνους που ισχυρίζονται ότι ο Μωσαϊκός Νόμος αποτελεί συστατικό μέρος της Διαθήκης. Όχι, η Διαθήκη έρχεται πρώτη, είναι το κάλεσμα στον Αβραάμ. Η Τορά, ο νόμος στην πραγματικότητα, δεν περιλαμβάνεται στην υπόσχεση που δόθηκε στον Αβραάμ. Έχοντας πει αυτό, ωστόσο, δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι ο Άγιος Παύλος ήταν αντίθετος με τον Μωσαϊκό Νόμο. Όχι, τον τηρούσε. Αρκετές φορές, στις Επιστολές του, υπερασπίζεται τη θεϊκή προέλευση του Νόμου και υποστηρίζει ότι αυτός έχει έναν πολύ συγκεκριμένο ρόλο στην ιστορία της σωτηρίας. Ωστόσο, ο Νόμος δεν δίνει τη ζωή, δεν προσφέρει την εκπλήρωση της υπόσχεσης, διότι δεν είναι σε θέση να την κάνει πράξη. Ο Νόμος είναι ένας δρόμος που σε οδηγεί προς τα εμπρός, προς τη συνάντηση. Ο Παύλος χρησιμοποιεί μια πολύ σημαντική λέξη, ο Νόμος είναι ο «παιδαγωγός» προς τον Χριστό, ο παιδαγωγός προς την πίστη στον Χριστό, δηλαδή ο δάσκαλος που σε οδηγεί από το χέρι στη συνάντηση. Όποιος επιζητά τη ζωή πρέπει να κοιτάξει στην επαγγελία και στην εκπλήρωσή της εν Χριστώ.

Αγαπητοί φίλοι, αυτή η πρώτη έκθεση του Αποστόλου προς τους Γαλάτες παρουσιάζει τη ριζική καινοτομία της χριστιανικής ζωής: όλοι όσοι έχουν πίστη στον Ιησού Χριστό καλούνται να ζήσουν στην ενότητα του Αγίου Πνεύματος, το οποίο μας απελευθερώνει από τον Νόμο και ταυτόχρονα τον φέρνει σε ολοκλήρωση σύμφωνα με την εντολή της αγάπης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, ο Νόμος μας οδηγεί στον Ιησού. Αλλά κάποιος από εσάς μπορεί να μου πει: «Μα, πάτερ, αυτό σημαίνει ότι αν απαγγέλλω το Σύμβολο της Πίστεως δεν χρειάζεται να τηρώ τις Εντολές;». Όχι, οι Εντολές είναι επίκαιρες, υπό την έννοια ότι είναι «παιδαγωγοί» που σε οδηγούν στη συνάντηση με τον Ιησού. Αλλά αν εσύ αφήσεις κατά μέρος τη συνάντηση με τον Ιησού και θέλεις να επιστρέψεις και να δώσεις μεγαλύτερη σημασία στις Εντολές, αυτό δεν είναι καλό. Και αυτό ήταν ακριβώς το πρόβλημα εκείνων των φονταμενταλιστών ιεραποστόλων που διείσδυσαν μεταξύ των Γαλατών για να τους αποπροσανατολίσουν. Είθε ο Κύριος να μας βοηθήσει να βαδίζουμε στον δρόμο των Εντολών, αλλά κοιτάζοντας την αγάπη του Χριστού προς τη συνάντηση με τον Χριστό, ξέροντας ότι η συνάντηση με τον Ιησού είναι πιο σημαντική από όλες τις Εντολές.

Μετάφραση: π.Λ